הקדמה, פֿון „דער פֿעניקס אױפֿן שװערד“
זײַט װיסן, אָ בּן־מלך, אַז צװישן די יאָרן װען די ימען האָבן אױסגעטרונקען אַטלאַנטיס און די שטראַלנדיקע שטעט, און די יאָרן פֿונעם אױפֿקום פֿון די זין פֿון אַריאַסן, איז געװען אַ תּקופֿה װעגן װעלכער מע חלומט נישט, װען שײַנענדיקע מלכותן האָבן זיך צעשפּרײט איבער דער װעלט, װי בלױע מאַנטיען אונטער די שטערן—נעמעדיע, אופֿיר, ברוטיניע, היפּערבאָרעע, זאַמאָרע מיט זײַנע שװאָרצהאָריקע פֿרױען און טורעמס פֿון שפּין־געשדעװעטער מיסטעריע, זינגאַרע מיט איר ריטערשאַפֿט, װאָס גרענעצט זיך מיט די פּאַסטעך־לענדער פֿון שם, סטיגיע מיט אירע קבֿרים די שאָטן־באַװאַכטע, הירקאַניע פֿון װעלכער די ריטערס האָבן געטראָגן שטאָל און זײַדן און גאָלד. אָבער דאָס שטאָלצסטע מלכות אין דער װעלט איז געװען אַקװילאָניע, קיניגנדיק אין דעם פֿאַרחלומטן מערבֿ. אַהער איז געקומען כּונן, דער גומראַנער, שװאַרצהאָריקער, אָנגעכמורעט־אױגיקער, מיט אַ שװערד אין דער האַנט, אַ גנבֿ, אַ רױבער, אַ טײטער, מיט ריזיקע מרה־שחורות און ריזיקער פֿרײד, צו צעטאָפּטשען די אבֿן־טובֿ־באַדעקטע טראָנען פֿון דער ערדקױל אונטער די באַסאַנדאַלטע פֿיס.
— די נעמעדיאַנער כראָניקעס
אַ קורצע דבֿר־תּורה: כּונן דער ייִד
קאָנאַן איז אַ פּאַרשױן אין די פֿאַנטאַזיע־מעשׂיות פֿונעם טעקסאַנער שרײַבער ראָבערט ערװין האַװערדן, מעשׂיות װאָס האָבן מיסד געװען דעם זשאַנער „שװערד און כּישוף“, געשטלעט אין אַ מיטאָלאָגישער װעלט פֿון צאָרנדיקע באַרבאַרן און מיסטעריעזע כּישוף־מאַכערס, העלדישע קריגערס און שײנע מײדלעך.
אָבער צי האָט איר צופֿעליק באַמערקט די ײִדישע שטריכן פֿונעם באַרבאַרישן גיבור? צי איז ער אין דער אמתן פֿון אונדזערע?
קאָנאַן איז אַ „סימעריאַנער“, און דער נאָמען „סימעריע“ שטאַמט פֿונעם גריכישן „קימערױ“ װאָס ער אַלײן שטאַמט פֿונעם נאָמען פֿון אַ קדמוניש פֿאָלק, װאָס אין אַכּדיש הײסט „גימירי“ און אין בראשית (י׳:ג׳) „גומר“. די גומראַנער האָבן געװױנט אױפֿן צפֿונדיקן ברעג שװאַרץ־ים, װוּ עס האָבן מיט אַ טױזנט יאָר שפּעטער געװױנט די כּוזרים (כאַזאַרן), אַ באַרבאַריש פֿאָלק װאָס האָט זיך מגײר געװען. צװישן די לענדער װאָס האָבן זיך געגרענעצט מיטן כּוזרי־לאַנד איז געװען הירקאַניע—װי מען געדענקט, איז יוחנן הירקאַנאָס געװען דער באַרבאַרישסטער פֿון די ײִדישע מלכים. און לעבן הירקאַניע: סקיטיע. די גומראַנער זײַנען געװען קולטורעל נאָענט צו די סקיטיאַנער. „סקיטיע“ איז אױך אַ גריכישער אױסרײד, אינעם מקור פֿונעם פֿאָלק װאָס די אַכּדער האָבן גערופֿן „אַשגוזײַ” און װאָס איז אונדז באַקאַנט פֿון ספֿר־בראשית װי „אשכּנז“, גומרס זון (אינעם זעלבן פּסוק, בראשית י׳:ג׳). יאָ, קאָנאַן איז געװען אי אַ ײִד, אי טאַקע אַן אַשכּנזער! און טאָמער האָט איר געזען די פֿילמען, האָט איר געהערט קאָנאַנס ייִדישן אַקצענט.
אָבער לײגט אױס דעם נאָמען ריכטיק! „כּונניהו“ איז אַ גוטער ײִדישער נאָמען, דערמאָנט אין דבֿרי־הימים ב׳ ל״א: י״ב־י"ג, דער נאָמען פֿון אַ לװי אינעם בית־המקדש. טאָ זאָגט נישט „קאָנאַן דער סימעריאַנער“—זאָגט נאָר „כּונן דער גומראַנער“.
„ די געטער פֿונעם צפּון“ אָדער „דעם פֿראָסט־ריז' טאָכטער“, פֿון ראָבערט ערװין האַװערד
( אָט דער מקור אין ענגליש . )
דאָס גרילצן פֿון די שװערדן איז פֿאַרשטומט געװאָרן, דאָס געשרײַ פֿון דער הריגה אַנטשװיגן; שתּיקה איז געלעגן אױפֿן רױט־פֿאַרפֿלעקטן שנײ. די װיסטע בלײכע זון װאָס האָט געגלימצערט אַזױ פֿאַרבלענדנדיק פֿון די אײַזפֿעלדער און די שנײ־צוגעדעקטע פּלײנען האָט געשלאָגן בליאַסקן זילבער פֿון צעריסענעם פּאַנצער־העמדל און צעבראָכענער שאַרף, װוּ די געשטאָרבענע זײַנען געלעגן װי זײ זײַנען געפֿאַלן. די נערװנלאָזע האַנט האָט זי ך נאָך צוגעהאַלטן אינעם צעבראָכענעם הענטל; באַקאַסקעטע קעפּ צוריקגעצױגן אין גסיסה־קאָנװוּלסיעס, גענײגטע געלע בערד און גאָלדענע בערד גרױליק אַרױף צו, װי אין לעצטן געבעט צו אימירן דעם פֿראָסט־ריז, דער גאָט פֿון אַ קריגער־שטאַם.
אַריבער שנײהורבעס און פֿאָרמען געקלײדטע אין רינגען־פּאַנצער, האָבן צװײ פֿיגורן געגלאָצט אײנע אױף אַנאַנד. אין יענער גאָרער װיסטקײט האָבן נאָר זײ זיך גערירט. ס׳איז געװען דער פֿראָסטיקער הימל איבער זײ, דער װײַסער אומבאַגרענצטער פּלײן אַרום זײ, די געשטאָרבענע אַרום די פֿיס. פּאַװאָליע האָבן זײ זיך דערנעענטערט אײנער צום צװײטן דורך די בר־מיננס, װי רוחות קערן צוקומען אין אַ ראַנדעװוּ דורך דעם איבערקערעניש פֿון אַ טױטער װעלט. אין דער מרה־שחורהדיקער שתּיקה, זײַנען זײ געשטאַנען פּנים־אל־פּנים.
בײדע זײַנען געװען הױכע מענטשן, געבױטע װי טיגערס. די שילדן האָבן די בײדע אָנגעװאָרן, זײערע פּאַנצער־העמדלעך זײַנען צעשלאָגן און צעפּגמט געװאָרן. בלוט האָט זיך אײַנגעטריקענט אױפֿן רינגען־פּאַנצער; די שװערדן זײַנען געװען רױט באַפֿלעקט. זײערע הערנער־קאַסקעס האָבן באַװיזן סימנים פֿון צאָרנדיקע קלעפּ. אײנער איז געװען באָרדלאָז און שװאַרץ־גריװעדיק. די געלע פּאַטלעס און באָרד פֿונעם אַנדערן זײַנען געװען רױטלעך װי דאָס בלוט פֿונעם זון־באַלױכטענעם שנײ.
„מאַן“, זאָגט ער. „זאָג מיר דײַן נאָמען, בכדי מײַנע ברידער אין װאַנאַהײם זאָלן זיך דערװיסן װער איז געװען דער לעצטער אין װוּלפֿהערעס באַנדע װאָס איז אַנידערגעפֿאַלן פֿון דער שװערד פֿון הײמדולען.“
„נישט אין װאַנאַהײם“, האָט דער שװאַרצהאָריקער קריגער געװאָרטשעט, „אלא װאָס דען אין װאַלהאַלע װעסטו דערצײלן דײַנע ברידער אַז דו האָסט זיך אָנגעטראָפֿן מיט כּוננען פֿון גומר.“
הײמדול האָט אַ רעװע און אַ שפּרונג געטאָן, און זײַן שװערד האָט אױפֿגעבליצט אין אַ שרעקלעכן בױגן. כּונן האָט זיך געװאַקלט און זײַן ראיה האָט זיך אָנגעפֿילט מיט רױטע פֿונקען בעת די זינגענדיקע שאַרף ה אָט אים ארױפֿגעקראַכט אױף די קאַסקע, ציטערנדיק אין שטיקלעך בלױען פֿײַער. אָבער, בשעת ער האָט געשטאָמפּערט, האָט ער געטאָן אַ שטױס מיטן גאַנצן כּוח פֿון די ברײטע אַקסלען הינטער דער הודזשענדיקער שאַרף. די שאַרפֿע שפּיץ האָט זיך דורכגעריסן דורך מעשענע שופּן און בײנער און האָר, און דער געל־האָריקער קריגער איז געשטאָרבן לעבן כּוננס פֿיס.
דער גומראַנער איז אױפֿגעשטאַנען, נאָכשלעפּנדיק זײַן שװערד, אַ פּלוצעמדיקע קראַנקע מידקײט אױף אים אָנגעפֿאַלן. דאָס בלענדעניש פֿון דער זון אױפֿן שנײ האָט זײַן אױגן אױפֿגעשניטן װי אַ מעסער, און דער הימל האָט זיך געדוכט אײַנגעשרומפּן און משונהדיק צעשײדט. ער האָט זיך אַװעקגעדרײט פֿונעם צעטאָפּטשעטן געשפּרײט װוּ בלאָנדבאָרדיקע קריגערס זײַנען געלעגן פֿאַרשליסענע מיט געל־האָריקע טײטערס אינעם אַרומנעם פֿון טױט. אַ פּאָר טריט האָט ער געטראָטן, און דאָס בלענדעניש פֿון די שנײפֿעלדער האָט זיך ראַפּטעם אָפּגעטונקלט. אַ כאַפּנדיקע כװאַליע בלינדקײט האָט אים פֿאַרשלונגען, און ער איז אַראָפּגעזונקען אינעם שנײ, זיך אונטערשטיצנדיק אױף אײן באַפּאַנצערטן אָרעם, שטרעבנדיק אָפּצוטרײסלען דאָס בלינדעניש פֿון די אױגן װי אַ לײב טרײסלט די גריװע.
אַ זילבערנער געלעכטער האָט דורכגעשניטן זײַן קאָפּשװינדל, און דער חוש־הראיה האָט זיך אױסגערײניקט פּאַמעלעך. ער האָט געגעבן אַ קוק אַרױף; ס׳איז געװען אַ משונהדיקײט אַרום דעם פּײסאַזש װעלכע ער האָט נישט געקענט זיך דערמאָנען אָדער דעפֿינירן—אַן צופֿאַרב אַן אומקענטלעכער אין ערד און הימל. אָבער ער האָט נישט לאַנג געקלערט װעגן דעם. פֿאַר אים, זיך װיגנדיק װי אַ בײמעלע אינעם װינט, איז געשטאַנען אַ פֿרױ. איר קערפּער איז געװען װי העלפֿאַנדבײן צו זײַן פּריטשמעליעטן בליק, און אַחוץ אַ לײַכטן שלײער אלול־פֿעדעם, איז זי געװען נאַקעט װי אין דער באָבע חװהס מלבושים. די שלאַנקע באָרװעסע פֿיס אירע זײַנען געװען װײַסער װי דער שנײ װאָס זײ האָבן אַװעקגעשטעלט. זי האָט געלאַכט אַראָפּ אױפֿן מבֿוהלן קריגער. איר געלעכטער איז געװען זיסער פֿונעם רונצלען פֿון זילבערדיקע פֿאָנטאַנען, און סמיק מיט אַכזריותדיקן חוזק.
„װער זענט איר?“ האָט דער גומראַנער געפֿרעגט. „פֿון װאַנען קומט איר?“
„װאָס אַרט עס?“ איר קול איז געװען מוזיקאַלישער אײדער אַ זילבער־סטרונעדיקע האַרף, אָבער עס איז געװען באַשאַרפֿט מיט אַכזריות.
„רופֿט אײַן אײַערע מענטשן“, האָט ער געזאָגט, אָנכאַפּנדיק זײַן שװערד. „כאָשט מײַן כּוח מיך פֿאַרלאָזט, װעלן זײ מיך נאָך נישט פֿאַרכאַפּן אַ לעבנדיקער. כ׳זע אַז איר זענט פֿון דער װאַנירער.“
„צי האָב איך אַזױ געזאָגט?“
זײַן בליק איז צוריקגעגאַנגען צו אירע צעיושעטע פּאַטלעס, װעלעכע ער האָט תּחילת געמײנט זײַן געל. איצט האָט ער דערזען אַז זײ זײַנען נישט געװען געל און נישט בלאָנד אלא װאָס דען אַ הדרתדיקער געמיש פֿון בײדע פֿאַרבן. ער האָט אָנגעבליקט אַ פֿאַרכּישופֿטער. אירע האָר זײַנען געװען װי עלף־גאָלד; די זון האָט זײ געגעבן אַזאַ פֿאַרבלענדנדיקן זעץ אַז ער האָט קױם געקענט פֿאַרטראָגן אַ קוק אױף זײ. די אױגן זײַנען נישט געװען אין גאַנצן בלױ און נישט אין גאַנצן גרױ, אלא פֿון זיך איבעררוקנדיקע קאָלירן און טאַנצנדיקע ליכטן און װאָלקענס פֿון פֿאַרבן װאָס ער האָט נישט געקענט דעפֿינירן. אירע פֿולע רױטע ליפּן האָבן געשמײכלט, און פֿון די דאַרע פֿיס ביז דער פֿאַרבלענדנדיקער קרױן פֿון די כװאַליענדיקע האָר, איז איר העלפֿאַנדבײנערנער קערפּער געװען קפֿריסינדיק װי דער טרױם פֿון אַ גאָט. כּוננס דפֿק האָט געהאַמערט אין זײַנע שלײפֿן.
„כ׳קען נישט דערקענען“, האָט ער געזאָגט, „צי איר זענט פֿון װאַנאַהײם און אַ פֿײַנד מײַנע, צי פֿון אַסגאַרד און מײַן פֿרײַנד. װײַט האָב איך געװאָלגערט, אָבער אַ פֿרױ װי אײַך האָב איך קײן מאָל נישט געזען. אײַערע פּאַטלעס פֿאַרבלענדן מיך מיט זײער העלקײט. קײן מאָל האָב איך נישט געזען אַזעלכע האָר, אַפֿילו נישט צװישן די טעכטער פֿון די עסירער. אין אימירס נאָמען שװער איך אײַך—“
װער ביסטו, אַז דו שװערסט אין אימירס נאָמען?“ האָט זי געחוזקט. „װאָס װײסטו װעגן די געטער פֿון אײַז און שנײ, דו װאָס ביסט אַרױפֿגעקומען פֿונעם דרום צו זוכן װאַנטורעס צװישן אַן אױסלענדיש פֿאָלק?“
„אין די נעמען פֿון די פֿינצטערע געטער פֿון מײַן אײגענעם שטאַם!“ האָט ער אױסגעשריגן אין כּעס. „כאָטש כ׳בין נישט פֿונעם גאָלדן־האָריקע עסירער, האָט קײנער נישט געװען פֿעדערשטער אין שװערדשפּיל. אָט דעם טאָג האָב איך געזען אַכט־צענדליק מענער פֿאַלנדיק, און איך אַלײן האָב איבערגעלעבט דעם פֿעלד װוּ װוּלפֿהערעס רױבערס האָבן זיך באַגעגענט מיט בראַגיס װעלף. דערצײלט מיר, פֿרױ, צי האָט איר געזען דעם בליץ פֿון רינגען־פּאַנצער װײַט אַריבער די שנײ־פּלײנען, אָדער באַװאַפֿנטע מענטשן זיך איבעררוקנדיק אױפֿן אײַז?
„איך האָב געזען דעם טױפֿראָסט גלימצערנדיק אונטער דער זון“, האָט זי געענטפֿערט. „איך האָב געהערט דעם װינט שושנדיק אַריבער די אײביקע שנײען.“
ער האָט מיט אַ זיפֿץ געשאָקעלט דעם קאָפּ.
„ניאָרד האָט געדאַרפֿט אַרױפֿקומען מיט אונדז אײדער מ׳האָט אַרײַנגעטראָטן דעם קעמף. כ׳האָב מורא אַז מ׳האָט אים און זײַנע קריגסלײַט אָפּגעטשאַטעװעט. װוּלפֿהערע און זײַנע קריגערס ליגן טױט.
„כ׳האָב געהאַלטן אַז ס׳איז נישט געװען קײן דאָרף אין אַ מהלך פֿון אַ סך מײַל פֿון אָט דעם אָרט, װײַל די מלחמה האָט אונדז אַװעקגעטראָגן װײַט, אָבער איר האָט נישט קענען קומען אַ גרױסן מהלך אריבער די אָ שנײען, נאַקעטע װי איר זענט. פֿירט מיך אָן צו אײַער שבֿט, אױב איר זענט פֿון אַסגאַרד, װײַל איך בין פֿאַרשמאַכט מיט קלעפּ און דער מידקײט פֿון שלאַכט.“
„מײַן דאָרף איז צו װײַט פֿאַר דיר צו גײן צום פֿוס, כּונן פֿון גומר,“ האָט זי געלאַכט. אירע אָרעמס װײַט אױסגעשפּרײט, האָט זי זיך פֿאַר אים געװיגט, איר גאָלדענער קאָפּ זיך צעלײגנדיק חושימדיק, אירע פֿינקלענדיקע אױגן האַלב־פֿאַרשאָטן אונטער זײערע לאַנגע זײדענע װיִען. „בין זשע איך נישט שײן, אָ מאַן?“
„װי קאַיאָר װאָס לױפֿט אַ נאַקעטער איבער די שנײען“, האָט ער אונטערגעמורמלט, די אױגן ברענענדיק װי די פֿון אַ װאָלף.
„פֿאַרװאָס־זשע שטעלסטו זיך נישט אױף, מיך נאָכצופֿאָלגן? װער איז דער שטאַרקער קריגער װאָס פֿאַלט אַנידער פֿאַר מיר?“ האָט זי געזונגען אין אױפֿרעגנדיקן חוזק. „לײג זיך אַנידער און שטאַרב אינעם שנײ מיט די אַנדערע נאַראָנים, כּונן פֿון די שװאַרצע האָר. דו קענסט נישט פֿאָלגן װוּהין איך װאָלט אָנפֿירן.“
מיט אַ קללהדיקער שבֿועה האָט דער גומראַנער זיך אַרױפֿגעהױבן אױף די פֿיס, די בלױע אױגן שׂרפֿענענדיק, דאָס טונקלע פֿאַרשנאַרטע פּנים זיך צעקאָרטשענדיק. דער ירגזון האָט צעשאָקלט זײַן נשמה, אָבער חשק פֿאַר דער רײצנדיקער פֿיגור פֿאַר אים האָט געהאַמערט אױף זײַנע שלײפֿן און אָנגעטריבן דאָס װילדע בלוט צאָרנדיק אַדורך די אָדערן. תּשוקה, צאָרנדיק װי פֿיזישע יסורים, האָט פֿאַרפֿלײצט זײַן גאַנץ זײַן, אַזױ אַז די ערד און הימל זײַנען זיך צעשװוּמן מיט רױט אױף זײַן שװינדלדיקן בליק. אינעם משוגעת װאָס האָט אים אַ שװענק אַראָפּ געגעבן, זײַנען מידקײט און חולשה אַראָפּגעשװענקט געװאָרן.
נישט קײן װאָרט גערעדט, האָט ער אַ לאָז געטאָן, די פֿינגער אױסגעשפּרײט כּדי זיך צוצוהאַלטן אין איר װײך לײב. מיט אַ געשרײ געלעכטער איז זי צורי קגעשפּרונגען און געלױפֿן, לאַכנדיק איבער אירע װײַסע אַקסלן. מיט אַ נידריקן װאָרטש האָט כּונן נאָכגעפֿאָלגט. האָט ער פֿאַרגעסן דאָס געשלעג, פֿאַרגעסן די רינגען־באַפּאַנצערטע קריגערס װאָס זײַנען געלעגן אין זײער בלוט, פֿאַרגעסן ניאָרדן און די רױבערס װעמען איז נישט געראָטן דערגרײכן דעם קאַמף. ער האָט געקענט טראַכטן נאָר װעגן דעם שמאָלען װײַסן געשטאַלט װאָס האָט אױוסגעזען װי שװעבנדיק, און נישט לױפֿנדיק, פאַר אים.
אַרױס און אַריבער דעם װײַסן בלינדענדיקן פּלײן האָט די יאָג פֿאַרפֿירט. דאָס צעטאָפּטשעטע רױטע פֿעלד איז ארױסגעפֿאַלן פֿון דער ראיה הינטער אים, אָבער כּונן האָט זיך, מיטן שטילנדיקן עקשנות פֿון זײַן שטאַם, נאָך נישט פֿאַרהאַלטן. די באַפּאַנצערטע פֿיס האָבן אַדורכגעבראָכן דורכן פֿאַרפֿרױרנעם שנײהײַטל; ער איז געזונקען טיף אין די שנײהורבעס און זיך פֿאָרױסגעריסן דורך זײ מיט גאָלע כּוח. אָבער דאָס מײדל האָט געטאַנצט אַריבער דעם שנײ, לײַכט װי אַ פֿעדער שװעמנדיק איבער אַ באַסײן; די באָרװעסע פֿיס האָבן קױם פֿאַרלאָזן שפּורן אױפֿן טױפֿראָסט װאָס האָט באַדעקט דאָס שנײהײַטל. נישט־געקוקט אױפֿן פֿײַער אין זײַנע אָדערן האָט די קעלט איבערגעביסן דעם קריגערס רינגען־פּאַנצער און פּעלץ־אונטערגעשלאָגטן טוניק; אָבער דאָס מײדל אין איר אלול־פֿעדעם שלײער איז געלױפֿן לײַכט, אַ לוסטיקע, עלעהײ זי האָט געטאַנצט אַדורך די פּאַלמע־ און רױזגערטנער פֿון פּואַטען.
פֿאָרױס און אַלץ מער פֿאָרױס האָט זי אָנגעפֿירט, און כּונן האָט נאָכגעפֿאָלגט. שװאַרצע קללות האָבן פֿאַרסלינעט פֿון אים דורך די אױסגעטריקנטע ליפּן. זײַנע גרױסע שלײַפֿן־אָדערן האָבן אָנגעקװעלט און געטיאָכקעט; און די צײן געסקריטשעט.
„איר קענט נישט מיך אַנטלױפֿן!“ האָט ער אַ רעװע געטאָן. „פֿירט איר מיך אין אַ פּאַסטקע און כ׳ל אָנהױפֿענען די קעפּ פֿון אירע קרובֿים אַרום אירע פֿיס! פֿאַרבאָרגט איר זיך פֿון מיר און כ׳ל פֿונאַנדעררײַסן די בערג כּדי אײַך צו געפֿינען. כ׳ל אײַך נאָכפֿאָלגן אין גיהנום!“
איר אױפֿרעגנדיקער געלעכטער האָט צו אים צוריקגעשװעבט, און שױם איז געפֿלױגן פֿונעם באַרבאַרס ליפּן. װײַטער און װאָס אַ מאָל װײַטער האָט זי אים אָפּגעפֿירט טיף אין די װיסטן. דאָס לאַנד האָט זיך געביטן; די ברײטע פּלײנען האָבן נאָכגעגעבן צו נידריקע בערגלעך, אַרױפֿמאַרשירנדיק אין בראָכענע קײטן. װײַט אױפֿן צפֿון, האָט ער אַ בליק אײַן געטאָן די טורעמענדיקע בערג, בלױ מיטן מרחק, אָדער װײַס מיט די אײביקע שנײען. אַריבער די אָ בערג האָבן די אױפֿפֿלאַמענדיקע סנאָפּעס צפֿון־ליכט געשײַנט. זײ האָבן זיך צעשפּרײט פֿאָכערװײַז אינעם הימל, פֿראָסטיקע שאַרפֿן פֿון קאַלט־פֿלאַמענדיקע ליכט, זיך בײַטנדיק אינעם פֿאַרב, װאַקסנדיק און העלער װערנדיק.
אַריבער אים האָבן די הימלען זיך געגליִעט און געכראָשטשעט מיט מאָדנע ליכטן און שטראַלן. דער שנײ האָט געשײַנט מאָדענע, איצט פֿראָסטיקער בלױ, איצט אײַזיקער פּאָמס, איצט קאַלטער זילבער. דורך אַ שימערירנדיקן אײַזיקן געגבֿול פֿון פֿאַרכּישופֿטקײט האָט כּונן זיך פֿאָראױסגעװאָרפֿן אַ פֿאַרעקשנטער, אין אַ קרישטאָלענעם לאַבירינט װוּ דאָס אײנציקע ממשות איז געװען דער װײַסער קערפּער טאַנצנדיק אַריבער דעם פֿינקלענדיקן שנײ מחוץ זײַן גרײך—תּמיד מחוץ זײַן גרײך.
ער האָט נישט זיך געװוּנדערט אױף דער מאָדנעקײט פֿון אַלע די דאָזיקע געשעענישן, אַפֿילו װען צװײ ריזיקע פֿיגורן האָבן זיך אױפֿגעשטעלט צו פֿאַרשטעלן דעם װעג. די שופּן פֿון זײער פּאַנצער זײַנען געװען װײַס מיט טױפֿראָסט; זײערע קאַסקעס און העק זײַנען געװען צוגעדעקט מיט אײַז. שנײ האָט זיך אָנגעפּראָשעט זײערע פּאַטלעס; אין זײערע בערד זײַנען געװען נעגלעך אײַזצעפּלעך; זײערע אױגן זײַנען געװען קאַלט װי די ליכטן װאָס האָבן געשטראַלט איבער זײ.
„ברידער!“ האָט דאָס מײדל געשריגן. „גיט אַ קוק אױף אים װאָס פֿאָלגט! איך האָב אײַך געבראַכט אַ מענטש צו טײטן! נעמט צו זײַן האַרץ בכדי מיר מעגן עס צעלײגן אױף אונדזער טאַטנס טיש!“
די ריזן האָבן אָפּגעענטפֿערט מיט ברומן װי דאָס מאָלן פֿון אײַזבערג אױף אַ פֿאַרפֿרױרענען ברעג, און אַרױפֿגעהױבן זײערע שײַנענדיקע העק, בשעת דער אױפֿגערעגנטער גומראַנער האָט זיך געװאָרפּן אױף זײ. אַ פֿראָסטיקע שאַרף האָט אים געבלינצלט פֿאַר די אױגן, בלינדנדיק מיט איר העלקײט, און ער האָט צוריקגעגעבן אַ שרעקלעכן קלאָפּ װאָס האָט צעשנײַדט זײַן שׂונאס דיך. מיט אַ קרעכץ איז דער קרבן געפֿאַלן, און כּהרף־עין איז כּונן געשלײַדערט געװאָרן אינעם שנײ, דער לינקער אַקסל פֿאַרטױבט פֿונעם לעבן־געבליבענערס קלאָפּ, פֿון װעלכן דער גומראַנערס רינגען־פּאַנצר האָט קױם געראַטעװעט זײַן לעבן. כּונן האָט דערזען דער איבערגעבליבענעם ריז זיך אָנרוקנדיק איבער אים װי אַ גוג־מגוג אױסגעשניצט פֿון אײַז, אױסגעקריצט אַקעגן דעם קאַלטן גליִענדיקן הימל. דער האַק איז געפֿאַלן, זינקענדיק װײַטער דורכן שנײ און טיף אין דער געפֿרױרענער ערד בעת כּונן האָט זיך געװאַליעט אין אַ זײַט און אױפֿגעשפּרונגען אױף די פֿיס. דער ריז האָט געטאָן אַ רעװע און אַ צי אַרױס זײַן האַק, אָבער ממש װען ער האָט דאָס געטאָן, האָט כּוננס שװערד אַראָפּגעזונגען. דעם ריז׳ קני האָבן זיך געבױגן און ער איז פּאַװאָליע געזונקען אינעם שנײ, װעלכער איז פּאָמס געװאָרן דורכן בלוט װאָס האָט אַרױסגעשטראָמט פֿון זײַן האַלב־אָפּגעהאַקטן האַלדז.
כּונן האָט זיך אַ דרײ אױס געגעבן; האָט ער געזען דאָס מײדל שטײענדיק אַ קירצן מהלך פֿון אים, אױסטאַראַשטשענדיק אױף אים מיט װײַט־אױגיקן שרעק, דער גאַנצער חוזק אװעקגעגאַנגען פֿונעם פּנים. ער האָט צאָרנדיק געגעבן אַ געשרײ און די בלוט־טראָפּן זײַנען אַװעקגעפֿלױגן פֿון זײַן שװערד בשעת די האַנט האָט געציטערט אין דער שטאַרקײט פֿון דער תּשוקה.
„רופֿט אָן די אַנדערע ברידער אײַערע!“ האָט ער אױסגעשריגן. „כ׳ל געבן זײערע הערץ צו די װעלף. איר קענט נישט פֿון מיר אַנטלױפֿן—“
מיט אַ גװאַלד האָט זי זיך אַװעקדעדרײט און גיך געלױפֿן. איצט האָט זי נישט געלאַכט, און נישט פֿון אים חוזק געמאַכט אַריבער איר װײַסן אַקסל. זי איז געלױפֿן װי פֿאַרן לעבן, און כאָטש ער האָט איבערגעמאַטערט יעדן נערװ און מוסקל, ביז די שלײַפֿן האָבן זיך כּמעט צעפּלאַצט און דער שנײ איז געשװוּמען רױט אױף זײַן בליק, האָט זי זיך פֿון אים אַװעקגעלאָזט, אײַנשרומפּנדיק אינעם זנאַכערטע־פֿײַער פֿון די הימלען, ביז זי איז געװאָרן אַ פֿיגור נישט גרעסער פֿון אַ קינד, איז אַ טאַנצנדיקער װײַסער פֿלאַם אױפֿן שנײ, איז אַ אומקלאָרער פֿלעק אינעם מרחק. אָבער, מאָלנדיק די צײן ביז דאָס בלוט האָט זיך אָנגעהױבן זיך גיסן פֿון די יאַסלעס, האָט ער זיך װײַטערגשטאָמפּערט, און ער האָט געזען דער פֿלעק װאַקסנדיק ביז ער איז געװאָרן אַ װײַסער פֿלאַם, און דער פֿלאַם געװאָרן אַ פֿיגור גרױס װי אַ קינד, און דערנאָכדעם איז זי געלױפֿן װײניק פֿון הונדערט טריט פֿון אים, און פּאַמעלך איז דער מהלך צװישן זײ זיך אײַנגעענגערט געװאָרן, פֿוס נאָך פֿוס.
זי איז איצט אױסגעמאַטערט געלױפֿן, די גאָלדענע פּאַטלעס זיך בלאָזנדיק פֿרײַ; ער האָט געהערט די גיכע סאָפּע פֿון איר דעך, און דערזען אַ בליץ מורא אינעם קוק װאָס זי האָט פֿאַרװאַרפֿן אַריבער איר װײַסן אַקסל. דער גרױליקער אױסהאַלט־כּוח פֿונעם באַרבאַר האָט אים גוט געדינט. דער גיכקײט איז אױסעגאַנגען פֿון די בלינצלנדיקע פֿיס; זי האָט געשטאָמפּערט אינעם הילוך. אין זײַן נישט־אומאײַנגעשטוביקטער נשמה זײַנען אױפֿגעשפּרונגען די פֿײַערן פֿון גיהנום װאָס זי האָט אַזױ גוט געפֿאָכעט. מיט אַן אַכזריותדיקן ברום האָט ער זיך צו איר דערנעענטערט, פּונקט װען זי האָט זיך אַ דרײ אױס געטאָן און אַ װאָרף די אָרעמס כּדי אים אָפּצושטױסן.
זײַן שװערד איז געפֿאַלן אינעם שנײ בעת ער האָט זי צעקװעטשט צו זיך. דער בײגעװדיקער קערפּער האָט זיך געבױגן צוריק בעת זי האָט געקעמפֿט מיט פֿאַרייִאושטן טירוף אין די אַײַזנערנע אָרעמס. אירע גאָלדענע האָר האָבן זיך גבעלאָזן אַרום זײַן פּנים, אים בלינדנדיק מיט זײערע בליאַסק; די שפּירונג פֿון איר שמאָלן קערפּער, זיך דרײענדיק אין זײַנע באַפּאַנצערטע אָרעמס, האָט אים אָנגעטריבן אױף בלינד משוגעת. זײַנע שטאַרקע פֿינגער זײַנען געזונקען טיף אין איר גלײַך לײב; און יענץ לײב איז געװען קאַלט װי אײַז. ס׳איז געװען עלעהײ ער האָט אַרומגעכאַפּט נישט קײן פֿרױ פֿון פֿלײַש און בלוט, נאָר װאָס אַ פֿרױ פֿון פֿלאַמענדיקן אײַז. זי האָט געקאָרטשעט דעם גאָלדענעם קאָפּ אין אַ זײַט, שטרעבענדיק אױסצומײַדן די צאָרנדיקע קושן װאָס האָבן די רױטע ליפּן צעקאַליעטשעט.
„איר זענט קאַלט װי די שנײען“, האָט ער געפּרעפּלט פּריטשמעליעט. „כ׳ל אײַך װאַרעמען מיטן פֿײַער אין מײַן אײגנעם בלוט—“
מיט אַ קװיטש און אַ פֿאַרייִאושטן לונק האָט זי זיך אַרױסגעשלײַכט פֿון זײַנע אָרעמס, איבערלאָזנדיק איר אײנציקן אלול־פֿעדעם מלבוש אין זײַן אָנכאַפּ. זי איז צוריקגעשפּרונגען און אים געקוקט אין פּנים, אירע גאָלדענע פּאַטלעס אין אַ װילד איבערקערעניש, די װײַסער בוזעם זיך כװאַליענדיק, די װײַסע אױגן שׂרפֿענענדיק מיט אימה. אױף אַ רגע איז ער געשטאַנען אַ פֿאַרפֿרױרענער, אין אָפּשײַ פֿון איר שרעקלעכער שײנקײט בשעת זי האָט זיך אױסגעשטעלט אַ נאַקעטע אַקעגן די שנײען.
אין יענער רגע האָט זי אַ װאָרף געטאָן די אָרעמס צו די ליכטן װאָס האָבן געגליִעט אין די הימלען איבער איר, און געגעבן אַ געשרײ אין אַ קול װאָס האָט געקלונגען אין כּוננס אױערן אױף אײביק: „אימיר! אָ מײַן טאַטע, ראַטעװע מיך!“
כּונן איז פֿאַרױסגעשפּרונגען, די אָרעמס ברײט צעשפּרײט זי צו פֿאַרכאַפּן, װען מיט אַ טראַסק װי די צעברעכונג פֿון אַן אַײַזיקן באַרג, איז דער גאַנצער הימל געשפּרונגען שׂרפֿענענדיק אין אײַזיקן פֿײַער. דאָס מײדלס עלפֿאַנדבײנערנער קערפּער איז פּלוצעם אײַנגעהילט געװאָרן אין אַ קאַלטן בלױען פֿלאַם װאָס איז געװאָרן אַזױ בלינדענדיק אַז דער גומראַנער האָט אױפֿגעװאָרפֿן די הענט כּדי צו באַשירעמען די אױגן פֿון דער נישט־אַריבערצוטראָגנדיקער שׂרפֿה. אַ פֿאַרבײַיִקע רגע, האָבן הימלען און שנײיִקע בערג זיך געבאָדן אין כראָשטשענדיקע װײַסע פֿלאַמען, בלױע שפּיזלעך פֿון אַײַזיקער ליכט, און פֿארפֿרױערנע פּאָמסענע פֿײַערן. איז כּונן האָט זיך געװאַקלט און געגעבן אַ געשרײ. דאָס מײַדל איז אַװעק. דער גליִענדיקער שנײ איז לײדיק און הױל געלעגן; הױך איבער דעם קאָפּ האָבן די זנאַכערטע־ליכטן געבלינצלט און געשפּילט אין אַ פֿראָסטיקן הימל װאָס איז משוגע געװאָרן, און צװישן די װײַטערדיקע בלױע בערג האָט מען געהערט אַ דונער װאָס קאָלערט זיך, װי פֿון אַ ריזיקן קאַמפֿװאָגן זיך יאָגנדיק נאָך פֿערדן, די טלאָען פֿון װעלכע שלאָגן בליץ פֿון די שנײען און עכאָען פֿון די הימלען.
איז פּלוצעם האָבן דער צפֿון־ליכטלעך, די שנײ־געקלײדטע בערגלעך, און די שׂרפֿענענדיקע הימלען זיך געװיגט אין כּוננס ראיה; טױזענטע פֿײַערקױלן האָבן צעפּלאַצט אין רעגנדלעך פֿונקען, און דער הימל אַלײן איז אין גאַנצן געװאָרן אַ טיטאַנישער ראָד בשעת ער האָט זיך געדרײדלט. אונטער די פֿיס האָבן די שנײיִקע בערג זיך אַרױפֿגעהױבן װי אַ כװאַליע, און די גומראַנער האָט זיך צעקנױדערט אין די שנײען און געלעגן אומבאַװעגלעך.
אין אַ קאַלטן פֿינסטערן אוניװערס, די זון פֿון װעלכן איז פֿאַרלאָשן מיט אײביקײטן צוריק, האָט כּונן דערשפּירט דאָס רירן פֿון פֿרעמד לעבן װאָס מע קען נישט משער זײַן. אַן ערד־ציטערניש האָט זיך פֿעסט אָנגעהאַלטן אין אים און אים געטרײסלט אַהין און אַהער, בשעת־מעשׂה אָנרײַבנדיק אים די הענט און פֿיס, ביזקל ער האָט געשריגן אין װײטיק און צאָרן, און אַרומגעטאַפּט אױף זײַן שװערד.
„ער כאַפּט זיך אױף, האָרסע“, האָט אַ קול געזאָגט. „אײלט זיך—מיר דאַרפֿן אַרױסרײַבן דעם פֿראָסט פֿון די אבֿרים, אַנישט ער װעט קײן מאָל נאָך נישט מאַכן מיטן שװערד.“
„ער װיל נישט עפֿענען זײַן לינקע האַנט“, האָט אַן אַנדער געװאָרטשעט. „ער פֿאַרקװעטשט עפּעס—“
כּונן האָט געעפֿענט די אױגן און אױסגעטאַראַשטשעט אין די באַבערדלטע פּנימער װאָס האָבן זיך אױף אים געבױגן. הױכע גאָלדענע־האָריקע קריגערס אין רינגען־פּאַנצער און פּעלצן האָבן אים גערינגלט.
„כּונן! דו לעבסט!“
„אי ן קראָמס נאָמען, ניאָרד“, האָט דער גומראַנער געדעכעט. „צי לעב איך, צי זײַנען מיר אַלע טױט און אין װאַלהאַלע?“
„מיר לעבן“, האָט דער עסירער געכרוקעט, פֿאַרנומען אױף כּוננס האַלב־פֿאַרפֿרױערנע פֿיס. „מיר האָבן געדאַרפֿט אַדורכקעמפֿן דורך אַן איבערפֿאַל, באם־לאַװ װאָלטן מיר האָבן אַרױפֿגעקומען מיט דיר אײדער מ׳האָט אַרײַנגעטראָטן דעם קעמף. די בר־מיננס זײַנען קױם קאַלט געװען װען מיר זײַנען אַרײַנגעקומען אינעם פֿעלד. מיר האָבן נישט דיך געפֿונען צװישן די מתים, איז האָבן מיר נאָכגעפֿאָלגט דײַן שפּור. אין אימירס נאָמען, כּונן, פֿאַר װאָס האָסטו געבלאָנדזשעט אין די װיסטע פֿונעם צפֿון? מיר האָבן שעהן־לאַנג נאָכגעפֿאָלגט דײַנע קענטן. איז אַ זאַװערוכע אַרױפֿגעקומען און זײ פֿאַרבאָרגן, האָבן מיר דיך קײן מאָל נישט געפֿונען, אין אימירס נאָמען!“
„מאַכט נישט אַזױ אָפֿט שבֿועות אין אימירס נאָמען“, האָט אַ קריגער אונטערגעמורמלט אַ פּריקרע, געבענדיק אַ קוק אױף די װײַטע בערג. „דאָס איז זײַן לאַנד און דער גאָט װױנט צװישן יענע בערג, זאָגן די לעגענדעס.“
„כ׳האָב געזען אַ פֿרױ“, האָט כּונן געזאָגט פֿאַרנעפּלט. „מיר האָבן געטראָפֿן בראַגיס מענטשן אױף די פּלײנען. כ׳װײס נישט װי לאַנג מיר האָבן זיך געשלאָגן. כ׳האָב איבערגעלעבט, דער אײנציקער. דער קאָפּ האָט מיר געשװינדלט; איך בין אָן כּוחות געװאָרן. דאָס לאַנד איז געלעגן פֿאַר מיר װי אַ חלום. ערשטנס איצט זעען אַלע זאַכן אױס נאַטירלעך און קענטלעך. די פֿרױ איז צוגעקומען און מיך גערײצט. זי איז געװען שײן װי אַ פֿאַרפֿרױערנער פֿלאַם פֿון גיהנום. אַ מאָדנע משוגעת איז אױף מיר אומגעפֿאַלן בשעת איך האָב געקוקט אױף איר, האָב איך פֿאַרגעסן אַלץ אַנדערש אין דער װעלט. איך האָב זי נאָכגעפֿאָלגט. צי האָט איר נישט געפֿונען אירע קענטן? צי נישט די ריזן אין אײַזיקן פּאַנצער װאָס איך האָב געטײט?“
ניאָרד האָט געשאָקלט מיטן קאָפּ.
„מיר האָבן נישט געפֿונען גאָרנישט אַחוץ דײַנע קענטן אינעם שנײ, כּונן.“
„איז אפֿשר בין טאַקע איך דער משוגענער“, האָט כּונן געזאָגט פֿאַרזאַמעראָטשעט. „פֿאָרט, זענט איר טאַקע מיר נישט װאָרער װי די גאָלדענע־באַפּאַטלטע זנאַכערטע װאָס איז אַנטרונען נאַקעטע פֿאַר מיר אַריבער די שנײען. פֿונדעסטװעגן איז זי פֿון מיר נעלם געװאָרן אין אײַזיקן פֿלאַם, ממש פֿון אונטער די הענט.“
„ער איז צעפֿיבערט“ , האָט אַ קריגער געשושקעט.
„נישט אַזױ“, האָט אַן עלטערער געזאָגט, װעמענס אױגן זײַנען געװען װילד און משונהדיק. „ס׳איז געװען אַטאַלי, די טאָכטער פֿון אימירן, דעם פֿראָסט־ריז! אין פֿעלדער פֿון די מתים קומט זי, און באַװײַזט זיך צו די גוססנדיקע. איך האָב גופֿא, װען אַ ייִנגל, זי געזען, בשעת איך בין געלעגן האַלב־טױט אױפֿן בלוטיקן פֿעלד פֿון װאָלראַװן. איך האָב זי געזען גײענדיק צװישן די מתים אין די שנײען, איר נאַקעטער קערפּער שטראַלדיק װי העלפֿאַנדבײן, און אירע גאָלדענע האָר נישט־צום־פֿאַרטראָגן העל אין דער לבֿנה־שײַן. איך בין געלעגן און געהײַלט װי אַ שטאָרבנדיקער הונט װאָרן איך האָב נישט געקענט נאָכקריכן נאָך איר. זי נאַרט מענטשן אַרײַן פֿון פֿאַרשלאַפֿטע פֿעלדער אין די װיסטע כּדי זײ קענען טײטן אירע ברידער, די אײַז־ריזן, זײ װאָס לײגן אַװעק די רױטע הערצער פֿון די מענטשן רײַכנדיק אױף אימירס טיש. דער גומראַנער האָט געזען אַטאַלין, דעם פֿראָסט־ריז׳ טאָכטער!“
„פֿע“, האָט האָרזע אַ כרוקע געטאָן. „אַלטן גאָרמס שׂכל איז פֿאַרפּלאָנטערט געװאָרן אין די יונגע יאָרן דורך אַ שװערד־שניט אױפֿן קאָפּ. כּונן איז געװען צעפֿיבערט דורכן צאָרן פֿון קעמף“—גיט נאָר אַ קוק װי זײַן קאַסקע איז צעפּגמט. יעדער אײנער פֿון די דאָזיקע קלעפּ האָט געקערט צעטומלען זײַן מוח. עס איז געװען אַ זעעניש װאָס ער האָט נאָכגעפֿאָלגט אין די װיסטע. ער איז פֿונעם דרום; װאָס װײסט ער פֿון אַטאַלין?“
„סע קען טאַקע זײַן אַז דו רעדסט אמת“, האָט כּונן אונטערגעמורמלט. „עס איז געװען מאָדנע און משונעדיק— אין קראָמס נאָמען שװער איך אײַך!“
ער האָט זיך אָפּגעבראָכן פֿון די רײד, אױסשטאַרצנדיק די אױגן אױפֿן חפֿץ װאָס האָט נאָך אַראָפּגעהאָנגען פֿון זײַן צובײַלטער לינקער פֿױסט; די אַנדערע האָבן געגעבן אַ גאַף אױפֿן שלײער װאָס ער האָט אַרױסגעשטעלט—אַ דין שטיקעלע אלול־פֿעדעם װאָס נישט קײן מענטשישע פּראַלקע האָט קײן מאָל נישט געבלוטשקעט.